فقه و حقوق90 شهید مدنی آذربایجان

ويژگي هاي نمايندگان مجلس شوراي اسلامی

تعبد به ارزش هاي اسلامي:

نظام جمهوري اسلامي ايران بر اساس دين مبين اسلام و پاسداري از ارزش هاي حياتي آن شکل گرفته است و اکثريت قريب به اتفاق ملت ايران و راي دهندگان به وکلاي مجلس، مسلمان هستند، و هم چنين طبق اصل 67 قانون اساسي کشور، نمايندگان مجلس بايد در نخستين جلسه آن سوگندنامه اي را امضاء کنند که در بخشي از آن آمده است: «من در برابر قرآن مجيد، به خداي قادر متعال سوگند ياد مي کنم و با تکيه بر شرف انساني خويش تعهد مي نمايم که پاسدار حريم اسلام و نگاهبان دستاوردهاي انقلاب اسلامي ملت ايران و مباني جمهوري اسلامي باشم ...»از اين رو مهم ترين وظيفه وکلاي ملت، اهتمام جدي به اسلام و ارزش هاي الهي و معنوي آن است و آنان تحت هيچ شرائطي نمي توانند از اين وظيفه مهم تخطي نمايند .اين ويژگي نه تنها براي وکلاي مجلس، بلکه براي تک تک مسئولين در حکومت اسلامي ضروري و لازم است. چنان که اميرمؤمنان علي(ع) در نامه اي به يکي از کارگزارانش مي فرمايد: «فانت محقوق ان تخالف علي نفسک وان تنافخ عن دينک ولو لم يکن لک الا ساعة من الدهر ولا تسخط الله برضي احد من خلقه، فان في الله خلفا من غيره وليس من الله خلف في غيره؛(2) بر تو شايسته است که با هواهاي نفساني مخالفت کرده و از دين خود دفاع کني؛ هر چند براي تو ساعتي از زندگي نمانده باشد. خدا را بخاطر رضايت احدي از مردم خشمگين مساز؛ زيرا خداوند جايگزين همه چيز مي شود اما هيچ چيزي جانشين خداوند نمي تواند باشد.» با اين توضيح روشن مي شود که يک نماينده مجلس و يا کارگزار حکومتي در جامعه اسلامي چگونه بايد از دين و ارزش هاي آن محافظت نمايد حضرت امام خميني(ره) نيز در مورد ضرورت التزام عملي نمايندگان به دستورات اسلام خطاب به آنان مي فرمايد: «لازم است طرح هائي که در مجلس مي گذرد مخالف با احکام مقدسه اسلام نباشد و با کمال قدرت، با پيشنهادهاي مخالف با شرع مقدس که ممکن است از روي ناآگاهي و غفلت طرح شود شديدا مخالفت نمائيد و از قلم هاي مسموم و گفتار منحرفين هراسي نداشته باشيد و سخط خالق را براي رضاي مخلوق تحصيل نکنيد و خداوند قاهر و قادر را حاضر و ناظر بدانيد.»(3) و در وصيت نامه خويش نيز به نمايندگان سفارش مي کند: «از همه نمايندگان خواستارم که با کمال حسن نيت، کوشا باشند که قوانين - خداي نخواسته - از اسلام منحرف نباشد و همه به اسلام و احکام آسماني آن وفادار باشيد تا به سعادت دنيا و آخرت نائل آئيد.» و به مردم نيز توصيه فرمود که: «مردم شجاع ايران با دقت تمام به نمايندگاني راي دهيد که متعبد به اسلام، وفادار به مردم باشند.»

پرهيز از تجمل گرايي 
يکي از ويژگي هاي لازم براي وکلاي مجلس شوراي اسلامي پرهيز از تجمل گرائي است؛ چرا که وکلاي اشراف گرا نمي توانند دغدغه خاطر محرومان و مستمندان جامعه را درک کنند و درد آنان را بفهمند .حضرت امام خميني(ره) مي فرمايد: «آن روزي که - خداي نخواسته - مجلسيان خوي کاخ نشيني پيدا کنند و از اين خوي ارزنده کوخ نشيني بيرون بروند، آن روز است که ما براي اين کشور بايد فاتحه بخوانيم . ما در طول مشروطيت از اين کاخ نشين ها خيلي صدمه خورديم. مجلس هاي ما مملو از کاخ نشين بود و در بين شان معدودي بودند که از آن کوخ نشين ها بودند و همين معدودي که از کوخ نشين ها بودند، از خيلي انحرافات جلو مي گرفتند و سعي مي کردند براي جلوگيري.»(7) اساسا نماينده اي که براي خود امتياز ويژه قائل شود و زندگي ويژه اي را برگزيند و بين خود و موکلين و طبقات محروم سدي از بي اعتمادي ايجاد نمايد و خود را تافته جدا بافته از مردم بداند، مورد مذمت خدا و رسولش خواهد بود. رسول گرامي اسلام(ص) فرمودند: «ان الله تعالي يکره من عبده ان يراه متميزا بين اصحابه(8) خداوند متعال دوست ندارد که بنده خود را در ميان دوستانش متمايز ببيند.» امام خميني(ره) در مورد ساده زيستي شهيد مدرس مي گويد: «منزلش يک منزل محقر از حيث ساختمان، و زندگي يک زندگي مادون عادي، که در آن وقت لباس کرباس ايشان زبانزد بود؛ کرباسي که بايد از خود ايران باشد مي پوشيد .»(9) همين نکته موجب آزادگي و پايداري مدرس در راه هدف بود. او آزادانه سخن مي گفت و از هيچ مقام و منصبي واهمه نداشت. فقط براي خدا مي گفت و عمل مي کرد؛ چنان که خود در اين زمينه اظهار مي دارد: «اگر من نسبت به بسياري از اسرار آزادانه اظهار عقيده مي کنم و هر حرف حقي را بي پروا مي زنم، براي آن است که چيزي ندارم و از کسي هم نمي خواهم. اگر شما هم بار خود را سبک کنيد و توقع را کم نماييد، آزاد مي شويد.»(10) او در مورد توانايي پايداري اش در مقابل استبداد داخلي و استعمار خارجي مي گويد: «از مال دنيا چيزي جز پيراهن ژنده کرباس ندارم تا نگران از دست دادنش باشم.»(11) اما اگر نماينده اي با کانون هاي درآمدزاي سياسي و اقتصادي ارتباط تنگاتنگ داشته باشد و مرهون سرمايه داران و قدرتمندان متمول باشد، خود باخته و ضعيف النفس خواهد شد .

استقلال خواهي و بيگانه ستيزي

از مهم ترين دغدغه هاي نماينده مجلس، بايد حفظ استقلال و تماميت ارضي کشور باشد . او بايد در گفته ها، نوشته ها و اظهار نظرهايش، استقلال کشور و تامين مصالح و حقوق مردم را مد نظر داشته باشد و هيچ گاه انديشه دوستي با دشمنان و پيوستگي با بيگانگان را در سر نپروراند؛ چرا که از منظر قرآن اين يکي از صفات اهل نفاق و عوامل داخلي دشمنان اسلام مي باشد .خداوند متعال در سوره نساء با صراحت تمام دوستي و تمايل به بيگانگان را از خصلت هاي منافقان دانسته و به اهل ايمان سفارش مي کند که مبادا در تصميم گيري هاي خود دشمنان اسلام و بيگانگان را بر مؤمنان ترجيح دهند و اين نداي آسماني را به مسلمانان ابلاغ مي کند که: «يا ايها الذين آمنوا لا تتخذوا الکافرين اولياء من دون المؤمنين»؛(12) «اي اهل ايمان! کافران را به جاي مؤمنان دوست[و تکيه گاه] خود قرار ندهيد.» شهيد مدرس نمونه بارز يک نماينده بيگانه ستيز و استقلال طلب بود. او مي گويد: «اختلاف من با رضاخان بر سر کلاه و عمامه و اين قبيل مسائل جزئي - مثل نظام اجباري - نيست. من در حقيقت با سياست انگلستان - که رضاخان را عامل اجراي مقاصد استعماري خود در ايران قرار داده - مخالفم. من با سياست هائي که آزادي و استقلال ملت ايران و جهان اسلام را تهديد مي کند مبارزه مي کنم. راه و هدف خود را مي شناسم. در اين مبارزه هم پشت سر خود را نگاه نمي کنم. شما يا کسان ديگر همراهي مي کنيد يا نه! لازمه مبارزه در اين راه، از خود گذشتگي و فداکاري است.» (13) امام خميني(ره) در مورد اين ويژگي نمايندگان مي فرمايد: «نگذاريد در مجلس شورا اشخاصي بروند که آن ها با قدرت هاي بزرگ پيوستگي دارند، بايد ملت با اختيار و اراده خود، با امتياز خود و انتخاب خود اشخاص صالح را، اشخاص متقي را، اشخاصي را که براي ايران کار مي خواهند بکنند، به نفع ايران کار مي کنند، آن ها را بايد تعيين بکنيد.» (14) اين روش پسنديده برگرفته از آيات شريفه الهي است که مي فرمايد: «لن يجعل الله للکافرين علي المؤمنين سبيلا»؛(15) «خداوند هرگز راهي براي[برتري و تسلط] کافران بر اهل ايمان قرار نداده است». طبق اين آيه هرگونه تسلط بيگانگان اعم از نظامي، سياسي فرهنگي و اقتصادي بر امور کشورهاي اسلامي ممنوع است و يکي از مهم ترين وظائف وکلاي مجلس، تلاش براي تحقق همين فرمان قرآن است .اصل 153 قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران نيز - که برگرفته از قوانين اسلامي و الهي است - اعلام مي دارد که: هرگونه قرارداد که موجب سلطه بيگانه بر منابع طبيعي و اقتصادي، فرهنگ، ارتش و ديگر شئون کشور گردد، ممنوع است .

صداقت در گفتار و رفتار

بهترين معيار شناخت مردان الهي و حق باوران راستين، صداقت و راستگويي آنان در گفتار و رفتار آن هاست. طبق فرموده امام صادق(ع) بايد صداقت و امانتداري افراد را سنجيده و آنگاه به آنان اعتماد نمود. آن حضرت ضمن حديثي مي فرمايد: «لا تغتروا بصلاتهم ولا بصيامهم، فان الرجل ربما لهج بالصلاة والصوم حتي لو ترکه استوحش ولکن اختبروهم عند صدق الحديث واداء الامانة؛(16) به نماز و روزه افراد فريفته نشويد؛ چرا که شخص گاهي به نماز و روزه عادت کرده که اگر آن را رها کند احساس وحشت مي کند. اما[براي شناخت افراد]، آنان را با ميزان راستگويي و امانت داري بيازماييد.» با توجه به اين حقيقت، يکي از ملاک هاي گزينش نمايندگان، ميزان راستگويي آنان در زندگي شان مي باشد. آيا افرادي که در گذشته ده ها وعده توخالي و غيرقابل عمل به مردم داده و بعدا آن ها را به بوته فراموشي سپرده اند، لياقت نمايندگي دارند؟ آيا کساني که با انواع دسيسه ها و شعارهاي فريبنده و تبليغات پر زرق و برق اذهان مردم را مشوش کرده و براي رسيدن به مقاصد نفساني خود، آراي مردم را به سوي خود جلب مي کنند، شايستگي وکالت دارند؟! نماينده حقيقي مردم اگر وعده اي بدهد با تمام وجود به دنبال تحقق آن تلاش مي کند و حيثيت خود را در گرو آن وعده مي بيند .وکلاي با ايمان هيچ گاه حق را وارونه نشان نمي دهند، به سوي باطل گرايش پيدا نمي کنند و از راستي و صداقت ست برنمي دارند؛ گر چه به ضرر آنان باشد .امام حسن مجتبي(ع) مي فرمايد: «من دوستي داشتم که صفات پسنديده اش او را از همه مردم در نظرم ارزشمندتر کرده بود.» آن گاه ضمن شمارش صفات آن نيک مرد الهي مي فرمايد: «کان لا يقول مالا يفعل ويفعل مالا يقول؛(17) آن چه را که عمل نمي کرد، نمي گفت؛ و کارهايي را که نگفته بود انجام مي داد.[اهل شعار و وعده هاي دروغين نبود، بلکه اهل عمل بود].»

لياقت و شايستگي

پيامبر اکرم(ص) فرمودند: «من استعمل عاملا من المسلمين وهو يعلم ان فيهم اولي بذلک منه واعلم بکتاب الله وسنة نبيه فقد خان الله و رسوله وجميع المسلمين(18) هر کس از مسلمانان کارگزاري را[بر مسئوليتي] بگمارد، در حالي که مي داند در ميان مسلمانان، از او شايسته تر و داناتر به کتاب خدا و سنت پيامبر(ص) وجود دارد، بي ترديد به خدا و پيامبر او و جميع مسلمانان خيانت کرده است.» با توجه به اين گفتار نبوي، تک تک مسلمانان در انتخابات وکلاي مجلس مسئوليت سنگيني به عهده دارند و انتخاب شوندگان نيز وظيفه خطيري را تعهد مي کنند. هر کسي که حقيقتا شايستگي ايفاي نقش در سمت نمايندگي مردم را دارد بايد قدم در ميدان بگذارد و خود را نامزد چنين مقام حساسي نمايد وگرنه - خداي نکرده - اگر به قصد مطامع دنيوي و رسيدن به هواهاي نفساني به اين حيطه وارد شود، سعادت دنيا و آخرت خود را از دست خواهد داد. مردم مسلمان نيز طبق فرموده پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله لازم است که به ظواهر افراد ننگرند؛ بلکه لياقت و شايستگي و اهليت آنان را احراز نموده، سپس به آنان راي دهند. در غير اين صورت، در خطاها و تخلفات احتمالي اين افراد شريک خواهند بود .هم چنين نخبگان و متنفذين جامعه، طبق اين حديث شايسته سالاري، لازم است کساني را به مردم معرفي کنند که توانائي چنين امري را داشته باشند و اگر اين اصل را مراعات نکنند و بر اساس روابط شخصي و يا ملاک هاي غيراصولي ديگر، غيرشايستگان را نامزد نمايندگي مجلس نمايند، به خدا و پيامبر(ص) و جميع مسلمانان خيانت کرده اند .

شجاعت و شهامت

مردان خدا در سايه ايمان قوي و يقين به حقانيت اهداف خود، هرگز از قدرتي جز قدرت خداوند متعال، هراسي به دل راه نمي دهند و جز در برابر خداوند متعال سر تسليم فرود نمي آورند. هم چنان که امام علي(ع) فرمودند: «عظم الخالق في انفسهم وصغر ما دونه في اعينهم(19) خدا در وجود آنان بزرگ و غيرخدا در منظر آنان کوچک است.» بر يک نماينده مسلمان شايسته است که چنين باشد و در موضع گيري ها و اظهار نظرهاي خود، از هيچ منصب و مقامي هراس نداشته باشد. يکي از مهم ترين اوصاف شهيد مدرس شجاعت و شهامت کم نظيرش بود. او در طول عمر با برکت خود - که همواره به مبارزه با ظلم و استبداد داخلي و استعمار خارجي مي پرداخت - از هيچ قدرت و مقام و منصبي نترسيد، دشمنانش بارها به جان و آبروي وي تاخته و سوء قصد کردند، اما او ذره اي از مواضع خود عقب نشيني نکرد. وي بارها مي گفت: «اگر تمام دول دنيا برخلاف من باشند، به تنهايي مقاومت مي کنم.»(20) او در مقابل اعمال و رفتار ضد ديني و ضد مردمي و منکرات مي ايستاد، فرياد مي کشيد و گفتارش را به گوش ديگران مي رسانيد.
اگر يک نماينده مسلمان، تعدي به مرزهاي عقيدتي و جغرافيايي مسلمانان را ببيند، بايد شهامت اظهار نظر و مخالفت با آن را داشته باشد و با قدرت تمام - که نشانگر وجود اعتقادات راسخ و مرهون ديگران نبودن است - در مقابل عوامل داخلي و خارجي تعدي و تجاوز بايستد و عزت اسلام و مسلمانان را حفظ کند. امام خميني(ره) با ستايش از شهامت و شجاعت مدرس(ره) مي گويد: «آن روزي که رضا شاه آمد و آن همه کارها را کرد، باز يک آخوند بود که توي مجلس، به اسم مدرس(ره) مقابلش ايستاد و مي گفت: نه .هيچ کس نبود، مدرس بود و چند نفر که اطراف او بودند. ديگر در تمام مملکت هيچ قدرتي در مقابل او نمي ايستاد... يک وقت رضاخان به مدرس گفته بود: سيد! از جان من چه مي خواهي؟ گفته بود که مي خواهم تو نباشي!»(21) امام(ره) به مردم سفارش مي کرد که نمايندگاني شجاع و باايمان انتخاب کنند و مي فرمود: «کساني را که انتخاب مي کنيد بايد مسائل را تشخيص دهند نه از افرادي باشند که اگر روس يا آمريکا يا قدرت ديگري تشري زد، بترسند، بايد بايستند[و] مقابله کنند.»(22) بنابراين کساني که نفس ضعيف دارند و در حوادث مرعوب قدرتمندان و استعمارگران مي شوند، شايسته وکالت نيستند .

توجه به محرومان و درماندگان 
حضرت امام خميني(ره) رسيدگي به محرومان و مستمندان جامعه را از وظايف مهم وکلاي مجلس دانسته و مي فرمايد: «ان شاء الله نمايندگان محترم مجلس سنگيني بار مسئوليت و رسالت خود را در اين امر خطير احساس کرده و مي کنند و به خوبي دريافته اند که نظام و مردم از آنان چه انتظاري دارند که بايد گفت: مجموعه خواسته ها و انتظارات اسلامي مردم از مجلس، رفع گرفتاري ها و محروميت ها و دگرگوني در نظام پر پيچ و خم اداري کشور، از انتظارات به حقي است که بايد آن ها را جدي بگيرند و نمايندگان محترم مجلس قبل از پرداختن به لوايح و تبصره ها و مواد غيرضروري، به فکر مسائل اصلي و کليدي کشور باشند و بر اساس اسلام عزيز در کميسيون ها با طرح قوانين و لوايح به سمتي حرکت کنند که مشکلات اساسي مرتفع، و سياست هاي زيربنائي کشور در امور فرهنگي و اقتصادي و اجتماعي و سياسي در راستاي کمک به محرومين و رفع استضعاف مدون وبه مورد اجرا درآيد.»(23) خدمت به محرومان و رسيدگي به دردمندان که از مهم ترين تلاش هاي پيامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار بود، بايد سرلوحه برنامه هاي وکلاي مجلس باشد؛ البته اين مهم در ساختار شخصيت نامزدهاي مجلس ريشه دارد، چنان که امام خميني(ره) فرمودند: «رئيس جمهور و وکلاي مجلس از طبقه اي باشند که مظلوميت و محروميت مستضعفان و محرومان جامعه را لمس نموده و در فکر رفاه آنان باشند، نه از سرمايه داران و زمين خواران و صدرنشينان مرفه و غرق در لذات و شهوات، که تلخي محروميت و رنج گرسنگان و پابرهنگان را نمي توانند بفهمند.» (24)

خاطره اي از مدرس

نوشته اند هنگامي که مدرس از طرف علماي نجف به عنوان مجتهد طراز اول در مجلس شورا تعيين شده بود، از اصفهان به سوي تهران حرکت کرد. او در شب دوم، در مسير خود به سوي نطنز، به امامزاده اي وارد شد[زيرا عادت نداشت که خود را بر کسي تحميل کند]. خادم امامزاده ضمن پذيرايي از ايشان، اظهار داشت: پيرمردي فقير و عائله مند هستم و دو دختر بزرگ دارم که هنوز کسي به خواستگاري آن ها نيامده است. مدرس فردي را شبانه به سراغ کدخداي ده فرستاد، او نيز به همراه عده اي از اهالي روستا به حضور آن بزرگوار آمد. مدرس مشکل پيرمرد را با آنان در ميان گذاشت. همان شب دو جوان از اهالي ده با صلاحديد مدرس از دختران خادم خواستگاري کردند و مدرس نيز قباله نکاحيه آنان را نوشته، امضاء کرد و به آنان داد .و به اين ترتيب باري سنگين را از دوش آن پيرمرد برداشته و او را خوشحال نمود.

پي نوشت ها: 
1- صحيفه امام، ج 18، ص 276 .
2- نهج البلاغه، نامه 27 .
3- صحيفه امام، ج 12، ص 361 .
4- نهج البلاغه، نامه 5 .
5- قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران، اصل 67 .

6- انتخابات و مجلس از نگاه امام خميني(ره)، ص 194 و 195 .
7- آئين انقلاب اسلامي، ص 349 .
8- سبل الهدي و الرشاد، ج 7، ص 13 .
9- فرهنگ کوثر، شماره 36، ص 22 .
10- همان .
11- کيهان، 10/9/1381 .
12- نساء/144 .
13- فرهنگ کوثر، ش 37، ص 18 .
14- انتخابات و مجلس از نگاه امام خميني(ره)، ص 193 .
15- نساء/141 .
16- اصول کافي، باب الصدق و اداء الامانة، حديث 2 .
17- تحف العقول، ص 235 .
18- الغدير، ج 8، ص 291 .
19- نهج البلاغه، خطبه متقين.
20- کيهان، 10/9/1381 .
21- صحيفه امام، ج 4، ص 222 .
22- انتخابات و مجلس از نگاه امام خميني(ره)، ص 202 .
23- صحيفه نور، ج 20، ص 214 .
24- همان، ج 21، ص 190 .

منبع:تبیان